Đáp án - Chương 3: Thị trường hàng hóa và dịch vụ

 I. Trắc nghiệm: 

1. Khi giá của một hàng hóa tăng lên, điều gì thường xảy ra với lượng cầu của hàng hóa đó? 

   - Đáp án: B. Giảm xuống. 

   Theo quy luật cầu, khi giá của hàng hóa tăng, lượng cầu thường giảm xuống.

2. Đường cầu có độ dốc như thế nào? 

   - Đáp án: B. Dốc xuống từ trái sang phải. 

   Đường cầu thường có độ dốc xuống do mối quan hệ nghịch giữa giá và lượng cầu.

3. Khi thu nhập của người tiêu dùng tăng lên, điều gì thường xảy ra với cầu đối với hàng hóa thông thường? 

   - Đáp án: A. Tăng lên. 

   Đối với hàng hóa thông thường, khi thu nhập tăng, cầu cho hàng hóa đó cũng tăng.

4. Nếu giá của bơ (dùng để phết bánh mì) tăng lên, cầu đối với bánh mì sẽ thay đổi như thế nào? 

   - Đáp án: B. Giảm xuống. 

   Bơ và bánh mì là hàng hóa bổ sung. Khi giá bơ tăng, cầu đối với bánh mì có thể giảm.

5. Thị trường nào có đặc điểm là chỉ có một người bán duy nhất? 

   - Đáp án: B. Độc quyền. 

   Trong thị trường độc quyền, chỉ có một người bán duy nhất.

6. Thị trường nào có nhiều người bán, nhưng mỗi người bán cung cấp một sản phẩm khác biệt? 

   - Đáp án: D. Cạnh tranh độc quyền. 

   Trong thị trường cạnh tranh độc quyền, có nhiều người bán với sản phẩm khác biệt nhau.

7. “Sự cân bằng thị trường” xảy ra khi: 

   - Đáp án: C. Lượng cầu bằng lượng cung. 

   Cân bằng thị trường đạt được khi lượng cầu bằng với lượng cung.

8. Khi cầu về một sản phẩm tăng lên, điều gì sẽ xảy ra với giá cân bằng và lượng cân bằng? 

   - Đáp án: C. Cả giá cân bằng và lượng cân bằng đều tăng. 

   Khi cầu tăng, cả giá cân bằng và lượng cân bằng thường tăng.

9. Ô nhiễm môi trường do hoạt động sản xuất của một nhà máy là ví dụ của: 

   - Đáp án: B. Ngoại ứng tiêu cực. 

   Ô nhiễm môi trường là một ngoại ứng tiêu cực, gây ra ảnh hưởng xấu đến xã hội.

10. Chính phủ có thể can thiệp vào thị trường để khắc phục sự thất bại thị trường bằng cách: 

   - Đáp án: D. Tất cả các ý trên đều đúng. 

   Chính phủ có thể sử dụng nhiều công cụ như quy định, đánh thuế, trợ cấp, và cung cấp hàng hóa công cộng để khắc phục thất bại thị trường.

II. Tự luận:

1. Giải thích sự khác biệt giữa cầu và lượng cầu:

   - Cầu (Demand) là toàn bộ mối quan hệ giữa giá cả và lượng hàng hóa mà người tiêu dùng sẵn sàng mua tại các mức giá khác nhau, trong một khoảng thời gian nhất định. Cầu thể hiện mong muốn mua sắm của người tiêu dùng, phản ánh trên đường cầu, biểu thị sự thay đổi lượng cầu tương ứng với mỗi mức giá.  

   - Lượng cầu (Quantity Demanded) là lượng hàng hóa cụ thể mà người tiêu dùng sẵn sàng và có khả năng mua ở một mức giá nhất định. Nó chỉ là một điểm trên đường cầu và thay đổi khi giá thay đổi, trong khi cầu có thể thay đổi do các yếu tố khác ngoài giá.

   Ví dụ: Nếu giá của một sản phẩm giảm từ 10 USD xuống 8 USD, lượng cầu có thể tăng từ 100 lên 120 đơn vị. Điều này thể hiện sự thay đổi về lượng cầu trên đường cầu.

2. Thảo luận về các yếu tố có thể ảnh hưởng đến độ co giãn của cầu theo giá đối với một hàng hóa:

   Độ co giãn của cầu theo giá (Price Elasticity of Demand - PED) đo lường mức độ phản ứng của lượng cầu đối với sự thay đổi giá cả. Các yếu tố ảnh hưởng đến độ co giãn của cầu bao gồm:

   - Tính sẵn có của hàng hóa thay thế: Nếu có nhiều sản phẩm thay thế dễ dàng, cầu sẽ co giãn nhiều hơn (nhạy cảm với thay đổi giá). Ví dụ, nếu giá của Pepsi tăng, người tiêu dùng có thể dễ dàng chuyển sang Coca-Cola.  

   - Tính cần thiết của hàng hóa: Hàng hóa thiết yếu (như thực phẩm cơ bản) có cầu ít co giãn vì người tiêu dùng vẫn cần chúng ngay cả khi giá tăng. Ngược lại, hàng hóa xa xỉ (như du lịch) có cầu co giãn hơn.  

   - Tỷ trọng chi tiêu của người tiêu dùng dành cho hàng hóa: Những mặt hàng chiếm một phần lớn trong ngân sách người tiêu dùng (như ô tô) thường có cầu co giãn cao hơn, vì thay đổi giá sẽ ảnh hưởng lớn đến quyết định mua sắm.  

   - Thời gian thích nghi: Trong ngắn hạn, cầu có thể ít co giãn hơn do người tiêu dùng không thể điều chỉnh ngay lập tức hành vi của mình. Tuy nhiên, trong dài hạn, họ có nhiều thời gian để tìm kiếm giải pháp thay thế, khiến cầu co giãn hơn.

3. So sánh và đối chiếu giữa thị trường cạnh tranh hoàn hảo và thị trường độc quyền:

   - Thị trường cạnh tranh hoàn hảo:

     - Đặc điểm: Có rất nhiều người mua và người bán, không ai có khả năng tác động đến giá cả. Sản phẩm cung cấp là đồng nhất (giống nhau hoàn toàn).

     - Giá cả: Giá được xác định bởi thị trường thông qua sự tương tác giữa cung và cầu, và mỗi doanh nghiệp là người "nhận giá".

     - Rào cản gia nhập thị trường: Không có hoặc rất ít rào cản, bất kỳ doanh nghiệp nào cũng có thể gia nhập hoặc rời khỏi thị trường dễ dàng.

     - Ví dụ: Thị trường nông sản như lúa gạo.

   - Thị trường độc quyền:

     - Đặc điểm: Chỉ có một người bán duy nhất cung cấp sản phẩm, và không có sự cạnh tranh trực tiếp.

     - Giá cả: Doanh nghiệp độc quyền là "người định giá", có khả năng kiểm soát giá cả và sản lượng.

     - Rào cản gia nhập thị trường: Rất cao do chi phí đầu tư lớn hoặc do các yếu tố pháp lý, công nghệ, hoặc bằng sáng chế.

     - Ví dụ: Công ty độc quyền về điện trong một khu vực cụ thể.

   So sánh: Trong khi thị trường cạnh tranh hoàn hảo có nhiều người bán và không ai có khả năng kiểm soát giá, thị trường độc quyền chỉ có một doanh nghiệp kiểm soát hoàn toàn giá cả và sản lượng. Cạnh tranh hoàn hảo mang lại mức giá thấp hơn cho người tiêu dùng, trong khi độc quyền có thể dẫn đến giá cao hơn và ít lựa chọn hơn.

4. Đưa ra một ví dụ về ngoại ứng tích cực và một ví dụ về ngoại ứng tiêu cực:

   - Ngoại ứng tích cực (Positive Externality):

     - Ví dụ: Giáo dục. Khi một cá nhân nhận được giáo dục, họ không chỉ hưởng lợi từ việc có thêm kiến thức và kỹ năng, mà xã hội cũng hưởng lợi thông qua sự đóng góp của họ vào nền kinh tế và xã hội. Điều này tạo ra giá trị tích cực cho cộng đồng mà không phải ai cũng chi trả cho việc giáo dục đó.  

   - Ngoại ứng tiêu cực (Negative Externality):

     - Ví dụ: Ô nhiễm môi trường do hoạt động công nghiệp. Một nhà máy sản xuất có thể thải khí thải gây ô nhiễm môi trường, làm giảm chất lượng không khí và ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe của người dân xung quanh. Những người này không liên quan đến hoạt động sản xuất nhưng phải chịu thiệt hại từ nó.

5. Giải thích tại sao Chính phủ cần can thiệp vào thị trường trong trường hợp có hàng hóa công cộng:

   Hàng hóa công cộng (Public Goods) là những hàng hóa mà một cá nhân tiêu dùng không làm giảm khả năng người khác tiêu dùng và không ai có thể bị loại trừ khỏi việc sử dụng chúng, ví dụ như an ninh quốc phòng, hệ thống chiếu sáng công cộng.

   - Tính không loại trừ: Không thể ngăn cản người không trả tiền sử dụng hàng hóa. Ví dụ, một người không thể bị ngăn sử dụng đèn đường dù họ không đóng thuế.  

   - Tính không cạnh tranh: Việc một người sử dụng hàng hóa không làm giảm lợi ích của người khác. Ví dụ, việc một người sử dụng đèn đường không làm ảnh hưởng đến khả năng người khác sử dụng nó.

   Do tính chất này, thị trường tự do thường không cung cấp đủ hàng hóa công cộng vì các doanh nghiệp không thể kiếm lợi nhuận từ việc cung cấp chúng, dẫn đến tình trạng thất bại thị trường. Do đó, chính phủ cần can thiệp bằng cách tài trợ hoặc trực tiếp cung cấp hàng hóa công cộng thông qua việc thu thuế và quản lý việc cung cấp để đảm bảo xã hội nhận được đầy đủ lợi ích từ những hàng hóa này.